Rehberlik terimi, Farsça “yol gösteren kimse, kılavuz” anlamına gelen “rehber” sözcüklerinin sonuna -lik ekinin getirilmesiyle oluşturulmuştur. Söz konusu terim İngilizce’de “guidance” sözcüğü ile karşılanmaktadır (Ozon, I959; s. 604; Yeni Redlouse Lügati, 1962, s. 468).REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA NEDİR?

Genelde “bir yardım hizmeti” olarak bilinen rehberliğin, insanlık tarihiyle yaşıt olduğu söylenebilir, ilk insanlardan bu yana, bilenler, bilmeyenlere; anne babalar, çocuklarına; ablalar, ağabeyler, kardeşlerine; öğretmenler, öğrencilerine yol göstermek, öğüt vermek, onların sorunlarını çözmek biçiminde yardım etme eğilimini göstere gelmişlerdir. Dilimizde bugün “rehber” sözcüğü, birden çok anlamda kullanım alanı bulmuştur, örneğin, turistlere, turistik yerlerle ilgili bilgi veren kişilere “turist rehberi” denmektedir. Abonelerin telefon numaralarını ve adreslerini İçeren kitaplara “telefon rehberi” adı verilmektedir.

“Rehberlik” sözcüğü bugün, bu kitabın konusunu oluşturan ve eğitime dayalı olmak üzere, 20. yüzyılın başlarından bu yana sürdürüle gelen çalışmaların sonucu olarak, bir anlam daha kazanmıştır. Bu anlamdaki “rehberlik” sözcüğü, öğrenci kişilik hizmetleri içerisine giren konulardan, daha çok, “öğrencinin kişilik gelişimi ve çevresine uyumu ile ilişkili olan hizmetler”! dile getirmektedir (Kuzgun, 1981, s. 1).

Ne var ki hâlâ, yardım eden ve yardım alanların tümü, eğitimde rehberliğe, kazanmış olduğu bu anlama uygun olarak bakmamaktadırlar. Daha çok, kendi konumlarına göre bir anlam .verme eğilimi göstermektedirler. Anne, baba, öğretmen, yönetici, öğrenci ve rehberlik uzmanından her biri, konuya kendi yetişimleri ölçüsünde bir anlam vermektedirler, ilgililer, konuyu ortak ve doğru bir bakış açısıyla değerlendirebilecek düzeye ulaştıkça, rehberlik hizmetlerinden yararlanma olanağının da artacağı kuşkusuzdur.

Son yıllarda, psikolojik danışmadan hız ve destek almayan rehberlik hizmetinin pek etkili olmadığı anlaşılmış ve bunun sonucu olarak da psikolojik danışmanın önemi artmıştır. Rehberlikte bilgi verme hizmetlerinin bile, tek yanlı bir etkileme işlevi durumundan çıkarılıp, duygusal bir ilişki içinde yürütülmesinin gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu gelişmelerin bir sonucu olarak, geleneksel adıyla “rehberlik” diye bilinen alanın günümüzdeki adına bir de “psikolojik danışma” eklenmiştir.

Bugün “rehberlik” sözüyle daha çok, kişiye çevresini anlamasına yardım için sunulan “bilgi verme” hizmetleri anlatılmak istenmektedir. “Psikolojik danışma” ile de “kişinin kendini anlaması ve öğrenmesi için gerçekleştirilmeye çalışılan özel etkileşim süreci” anlatılmaktadır {kuzgun, 1981).

Bugün “psikolojik olmayan hizmetlerin, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinden sayılmayacağını ileri sürenler bile-vardır. Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin mutlaka “psikolojik yardım süreci İçinde ele alınıp sunulmasının gerekliliği, özellikle vurgulanmaktadır. “Psikolojik olmayan yardım süreçlerinin, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin dışında tutulmasına gerek olduğu ileri sürülmektedir (Kepçeoğlu, 1981, s. 128).

Bu kitapta tek başına kullanılmış olan “rehberlik” sözcüğü, “psikolojik danışma” kavramını da içeren bir terim olarak algılanmalıdır.

“Rehberlik” teriminin, “psikolojik danışma”yı da içermesi ve daha önce rehberliğin yaygın biçimde kullanılmış olması nedeniyle bu kitapta, “rehberlik ve psikolojik danışma” adının seçilmesi daha anlamlı bulunmuştur. “Psikolojik danışma ve rehberlik” biçimindeki kullanım, yeğlenmemiştir. Bu kavram, birçok kaynakta olduğu gibi, Yüksek öğretim Kanunu (1981)’nda da “rehberlik ve psikolojik danışma” biçiminde anlatımını bulmuştur.

Aynı kaynaklarda, günümüzdeki anlamıyla rehberlik ve psikolojik danışmanın, değişik tanımlarına rastlanmaktadır. Bunların içinde, çok dar kapsamlılar bulunduğu gibi, geniş kapsamlılar da vardır. (Örnek olarak bkz. Tan, 1986, s. 13-17; Baymur, 1975, s. 6-7; Kuzgun, 1981, s. 2; Özoğlu, 1982, s. 34-37). Bu tanımlardan rehberliğe değişik açılardan yaklaşılmış olsa bile, tümünde, belli ortak kavramların kullanıldığı görülüyor. Kişi (öğrenci); kişinin gereksinimleri, gelişim görevleri, yetenekleri, benliği, çevresi, öğrenmesi, yorumlaması, seçmesi, karar vermesi, plan yapması, sorunlarını çözmesi, uyum sağlaması; kişiye, bu işi kendisine meslek edinmiş olan uzmanın düzenli ve sürekli yardımı, bu tanımlamalarda kullanılan kavramların başlıcalarıdır.

Bu tanımlardan da esinlenerek denilebilir ki rehberlik ye psikolojik danışma; kendini, çevresindeki olanakları tanıması, gizilgüçlerini geliştirmesi, sorunlarını çözebilmesi ve kendini gerçekleştirmesi için kişiye, bu işi kendine meslek edinmiş olan uzmanlarca yapılan düzenli bir yardım sürecidir. Örgün eğitim kurumlarından, bu anlayış doğrultusunda bir rehberlik ve psikolojik danışmanın uygulanması beklenmektedir.

Bu tanımın temel kavramları, “kişi, kendini tanıma, çevresel olanakları tanıma, yardım ve süreç” olarak belirmektedir.

Buradaki kişi sözü ile~, okulda bulunan tüm öğrenciler dile getirilmektedir.

Kendini tanıma sözü, kişinin, genel ve özel yeteneklerini, ilgilerini, tutum ve davranışlarını, güçlü ya da zayıf yanlarını bilmesini anlatmaktadır.

Çevresel olanakları tanıma, içinde yaşanılan ortamın, gelişimi sağlayıcı ya da engelleyici özelliklerini bilmek demektir.

Yardım sözünden, kişinin değişik seçenekleri görebilmesi, bunlardan kendisine en uygun olanını seçebilmesi, yapılacak işlemleri belirleme kararını verebilmesi amacıyla onu bilgilendirme, dışsal baskıların ve iç çatışmalarının bilincine vardırma anlaşılmalıdır. Bu sözden, kişiye yol gösterme, öğüt verme, kişi adına karar verme, onun sorununu çözme anlamı çıkarılmamalıdır.

Süreç, rehberliğin, kişiye arada bir, rast geldikçe yapılan bir yardım olmadığını; yaşamının her evresinde karşılaşılabileceği karar verme durumlarında ona verilebilecek bir hizmet olduğunu belirtmektedir.