Özel eğitim, bireyin bazı özelliklerinde meydana gelen zedelenme, normalden sapma, yetersizlik gibi özür ve engelleri nedeniyle, genel eğitimden yararlanamayan çocukların özel olarak geliştirilmiş program ve yetiştirilmiş personel ile özür ve özelliklerine uygun bir ortamında sürdürülen eğitim çalışmalarıdır.

Özür ve Farklı Grup Alanları
Özel eğitim alanı, özürleri ve farklı grupların nitelikleri yönünden her biri gereksinimleri, nitelikleri ve yapılacak uzmanlık yardımları farklı gruplardan oluşmaktadır.Özür ve farklı gruplar birlikte düşünüldüğünde, görme özürlüler, işitme özürlüler, konuşma özürlüler, ortopedik özürlüler, zihince özürlü olanlar, duygusal problemleri olanlar, sürekli hasta olanlar, suçlu ve korumaya muhtaç çocuklar, üstün zekalı ve üstün yetenekli çocuklar çok geniş ve birbirinden farklı grupları oluşturmaktadır.
Ayrıca her özür grubunun kendi içinde dereceleri bulunmakta, bazılarının ise birden çok özrü olabilmektedir. Özrün meydana gelişi, çocuk ve ailenin durumu da dikkate alınınca çok yönlü ve oldukça değişik eğitim ve rehberlik yardımını gerektiren bir geniş alan ortaya çıkmaktadır.

Eğitim Gereksinimleri
Özel eğitim alanının çeşitliliği, özür gruplarının niteliğine uygun farklı alanlarda yetişmiş uzmanların da devreye girmesini gerektirir.Özel eğitim alanındaki bir çocuk veya öğrencinin eğitim gereksinimini birkaç noktada yoğunlaşır. (1) Normal eğitim programına paralel bir “genel eğitim” görecektir. (2)Birey bu eğitimini özrünün çeşidine uygun olarak, çeşitli ve farklı araç gereçleri gerektiren, farklı özel koşullar içinde sürdürecektir. (3)Bazı hallerde de eğitimleri sırasında özründen kurtulabilmesi için sağlık ve rehabilitasyon çalışmalarını da sürdürmek zorunda kalacaktır.
Özel eğitim programlarında, “genel” ve “özel” eğitimin bütünlüğü ilkesi korunmaktadır. Çağdaş anlamda eğitim; bireyin bedensel, duygusal, zihinsel, sosyal yeteneklerinin, kendisi ve üyesi bulunduğu toplum için en uygun şekilde gelişmesini sağlama ve en üst düzeye çıkarma sürecidir. Eğitimin bu amacı özel eğitim içinde aynıdır.

Özel Eğitim Alanındaki Rehberliğin Niteliği
Ülkemizdeki rehberlik personelinin bazıları özel eğitimde yapılan rehberliği genel eğitimdeki rehberlikten tamamen “ayrı” olarak görme eğilimindedirler. Bazıları ise özel eğitim alanında rehberlik yapacak kişinin önce “genel rehberliği” bilmesi sonrada özürlü çocukların farklı özellik ve gereksinimlerini inceleyerek yapılacak rehberliği bu farklılıklara uydurması gerektiği görüşünü vurgulamaktadır.
Genel rehberliğin temel felsefesine, ilke ve tekniklerine ağırlık veren bu ikinci görüş, meslek çevrelerinde daha çok kabul görmektedir. Buna göre, özel eğitim alanında rehberlik hizmetlerini kim yapacak sorusu biraz daha açıklık kazanmaktadır.Özel eğitim alanında görev yapacak danışmanlar, psikolojik danışma ve rehberlik lisans eğitimi görmüş olacak, özel eğitim alanının hangi özür grubunda çalışmayı planlıyor veya çalışıyorsa, o özür grubundaki çocukların özelliklerini, gereksinimlerini, özel koşullarını da öğrenecek demektir. Programın özel eğitim boyutu, psikolojik danışma ve rehberlik (PDR) programı içinde farklı gruplara ve özür gruplarına ilişkin “seçmeli dersler” alarak, yada “hizmet içi eğitim” programları ile gerçekleştirilebilir.
Halen uygulanmakta olan uygulamada, Milli Eğitim Bakanlığı, Özel Eğitim ve Rehberlik Genel Müdürlüğü, Psikolojik Danışma ve Rehberlik programında, öğrencilerin özel eğitimle ilgili iki ders almaları durumunda, PDR mezunları özel eğitim alanına danışman olarak atanabilmektedir. Bakanlığın aldığı bu karar da belirtilen yöntemi destekler niteliktedir.
Özürlü bireyler için düşünülen rehberlik, tanım, amaç, teknik ve alanlar yönünden normal çocuklara yapılan rehberlik kapsamı ile aynıdır. Yalnız duruma göre bazı özür alanlarında çocuklar için yapılacak rehberlik biraz daha önem kazanır, daha derinliğine bir çalışma ve uzmanlaşmayı ve genel düzeydeki rehberlikten çok sabırlı ve becerili olmayı gerektirir.

Ülkemizdeki Özel Eğitim Örgütü
Örgün eğitim olarak özel eğitime muhtaç çocukların eğitimi 5822 sayılı kanun gereğince, 1951 yılından beri Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Bakanlık Merkez Örgütünde de Özel Eğitim ve Rehberlik Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Milli Eğitim Bakanlığı dışında, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Sosyal Hizmetler Genel Müdürlüğüne bağlı, Ortopedik Sakatların Rehabilitasyonu ve Ruh sağlığı Merkezi bulunmaktadır. Adalet ve İçişleri Bakanlıkları da özel eğitimle ilgili olarak, özellikle suç işleyen ve suça yönelmiş çocuklarla ilgili çalışmalar yapmaktadırlar. Çalışma bakanlığında da İş ve İşçi Bulma Kurumunda Sakatlara İş Bulma Şubesi bulunmaktadır.

İl Örgütü
Milli Eğitim Bakanlığının özel eğitime ilişkin işleri Milli Eğitim Müdürlüklerince yürütülmektedir. İllerin çoğunda Milli Eğitim Müdürlüklerine bağlı olarak “Rehberlik ve Araştırma Merkezleri” ulunmaktadır. Bu merkezler bulundukları il ve çevrelerinde, özel eğitime gereksinimi olan çocukların taranması ayırımı, öğretmen seçimi, hizmetiçi eğitimle öğretmenleri yetiştirme, program hazırlama, sınırlı ölçüde terapi çalışmaları, araştırma ve yayın gibi görevler yapmaktadırlar.
Korunmaya muhtaç çocuklarla ilgili işler, “Koruma Birlikleri” tarafından yürütülmektedir. 6972 sayılı kanuna göre kurulmakta olan birlikler daha çok korunmaya muhtaç çocukların bakım, korunma ve eğitimlerinde gerekli maddi olanakların sağlanması ile görevlidirler.
Bazı illerde, özel eğitime muhtaç çocuklardan bazı özür grupları için açılmış, Körler Okulu, Sağırlar Okulu ve Yetiştirme yurtları; Özel eğitim okulu, Ortopedik Özürlüler Okulu gibi okullar açılmış olmalıdır.
İllerin hemen hepsinde korunmaya muhtaç çocuklar için açılmış bulunan Bakım ve Yetiştirme Yurtları vardır. Korunmaya muhtaç çocuklardan, 0-6 yaş grubuna girenler “bakım” yurtlarında, 7-18 yaş grubuna girenler ise “yetiştirme” yurtlarına alınmaktadırlar.