“Öğrenci kişilik hizmetleri” kavramı psikolojik danışma ve rehberlik alanı ile yakından ilgili kavramlardan biridir. Çağdaş eğitim anlayışı, eğitim sürecinin tam sayılabilmesi için öğretim ve yönetim etkinliklerinin yanı sıra öğrencinin bütün yönleri ile kendine en uygun bir düzeyde gelişmesini sağlamak üzere öğrenciye dönük çeşitli hizmetlerin yerine getirilmesini öngörmektedir. İşte, rehberlik ve psikolojik danışmayı da içine almak üzere eğitimde öğretim ve yönetim etkinliklerinin dışında öğrenciye dönük öteki hizmetlerin tümüne öğrenci kişilik hizmetleri (student personnel services) denir.Öğrenci kişilik hizmetleri kavramı başlangıçta sadece yüksek öğretim kurumlarında öğretim ve yönetimin dışında kalan öğrenci hizmetleri için kullanılmıştır. Yükseköğretim öğrencilerinin kayıt ve kabul, yurt, kredi ve burs, beslenme, sağlık, psikolojik danışma ve rehberlik ile ilgili işleri v.b. öğrenci kişilik hizmetleri kapsamı içinde düşünülmüştür. Bu hizmetler belirli ilişkiler içinde bir bütün olarak görülmeye başlanmış; hatta, bazı yükseköğretim kurumlarında dekanlık düzeyinde örgütlendirilmiştir.Günümüzde, öğrenci kişilik hizmetleri kavramı ilköğretim ve ortaöğretim kademeleri için de yaygınlıkla kullanılmaktadır. Örgün eğitimde bütün öğretim kademeleri için öğretim ve yönetim etkinliklerinin dışında kalan ve öğrencinin gelişmesine yardımcı olan türlü hizmetler vardır. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri bunların ancak önemli bir grubunu oluşturmaktadır. Bu hizmetlerin tamamı için öğrenci kişilik hizmetleri kavramının kullanılması ve uygulamaların bu kavramın gerektirdiği genişlikte programlanması çağdaş eğitim anlayışının bir gereğidir.

Psikolojik danışma ve rehberlik etkinliklerinin yanında öğrenciye dönük öteki hizmetlerin de önemine dikkati çekerek öğrenci kişilik hizmetleri kavramının bütün öğretim kademeleri için geçerli olduğu yaygınlıkla kabul edilmektedir. Ancak, sınırlı sayıda da olsa, halen öğrenci kişilik hizmetleri kavramını sadece yükseköğretim için geçerli kabul edenler bulunduğu gibi, rehberlik ile öğrenci kişilik hizmetlerini eş anlamda kullananlar da vardır.

Öğrenci kişilik hizmetleri kavramını daha iyi açıklayabilmek için bu kavramın kapsamına giren hizmetlerin neler olduğunu belirtmekte yarar vardır. Bu amaçla, öğrenci kişilik hizmetleri içinde düşünülen, işlerin neler olduğu hakkında bazı uzmanların çalışmaları şöylece özetlenebilin

Froehlich (1958; ss. 7, 8), öğrenci kişilik hizmetleri içinde üç temel hizmet kategorisini ayırmaktadır: (1) öğrenci işleri – kayıt ve kabul, devam, disiplin işleri gibi; (2) klinik, hizmetler – uzmanlar tarafından verilen hizmetler; (3) rehberlik hizmetleri.

Mortensen ve Schmuller (1966; s. 9), öğrenci kişilik hizmetlerini oluşturan hizmetleri beş maddede toplamaktadırlar: (1) rehberlik servisleri; (2) psikolojik servisler; (3) sağlık servisleri; (4) öğrenci devam servisleri; (5) sosyal çalışma servisleri;

Humphreys, Traxler ve North (1967; ss. 14, 15), bütün öğretim kademeleri için genel olarak, öğrenci kişilik hizmetleri programında şu yedi hizmete yer vermektedir (1) öğrencilerin kayıt ve kabulü; (2) rehberlik servisleri; (3) sosyal yardım hizmetleri; (4) sağlık servisleri; (5) öğrenci etkinliklerini programlama işleri; (6) burs ve kredi işleri; (7) dini etkinlikler (bazı öğretim kurumlarında).

Baymur (1971; s. 51), kişilik hizmetlerini öğrencilerin öğretim dışında kalan kişisel gelişim ihtiyaçlarını karşılayan hizmetlerin tümü olarak açıklamakta ve kişilik hizmetleri içinde beş hizmet grubunu sıralamaktadır: (1) rehberlik ve psikolojik danışma; (2) sağlık hizmetleri; (3) sosyal yardım hizmetleri; (4) özel eğitim ve özel yetiştirme; (5) boş zaman eğitimi, sosyal eylemler.

Tan (1971; ss. 16, 19, 20), değişik uzmanlara göre kişilik hizmetleri içine giren işler hakkında 1930'lara kadar inerek ayrıntılı bir çalışma yapmıştır. Bu çalışmada Clothier (1931), Lloyd – Jones (1938), Wrenn ve Bell (1941, 1951), Williamson (1949, 1950) ve Seymour (1955) gibi yazarlar tarafından belirtilen etkinlikler sıralanmış; bu sıralamada kişilik hizmetleri içine giren 25 kadar değişik etkinlik ortaya çıkmıştır. Tan, çalışmasında yazarlar arasındaki ayrılıkların aynı kavram için ayn terimler kullanılmasından ileri geldiğini görmüştür. Tan, son yıllardaki eğilimi de dikkate alarak, öğrenci kişilik hizmetlerini oluşturan hizmetleri şu altı grupta toplamaktadır ( 1) klinik hizmetler; (2) rehberlik hizmetleri; (3) sağlık hizmetleri; (4) özel eğitim hizmetleri; (5) devam hizmetleri; (6) diğer hizmetler.

Öğrenci kişilik hizmetleri kavram ve uygulamaları içinde düşünülen ve değişik uzmanlar tarafından listelenen çeşitli hizmetlerin bazı ayrılıklarla birlikte, genel olarak birbirine benzer etkinliklerden oluştuğu dikkâti çekmektedir. Yapılan çalışmalar bir arada incelendiğinde, günümüzde öğrenci kişilik hizmetleri kavramı ve uygulamaları içinde bulunması gerekli hizmetlerin şu altı grupta toplanabileceği anlaşılmaktadır:

1. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri.

2. Öğrenci kayıt, kabul ve devam hizmetleri.

3. Yurt, yatılılık, kredi ve burs hizmetleri.

4. Öğrenci sağlık hizmetleri.

5. Özel eğitim ve özel yetiştirme hizmetleri.

6. Sosyal çalışma ve sosyal yardım hikmetleri.

Öğrenci kişilik hizmetleri kavram ve u>y- lamaları içine giren hizmetlerin bütünü ile eksiksiz bir listesini çıkarmaya çalışmak, aslında, çok önemli olmayabilir. Çünkü, giderek gelişen çağdaş eğitim anlayışı ve bireylerin kişisel gelişim ve gerçekleşim ihtiyaçları üzerindeki yeni anlayışlar öğrenci kişilik hizmetleri kavram ve uygulamalarına her zaman yeni boyutlar kazandırabilir.

Buraya kadar yapılan açıklamaların ışığında, öğrenci kişilik hizmetleri kavramı Şekil: l .2 ‘de gösterilen bir çizim ile daha somut olarak anlatı-labilir. Böylece, psikolojik danışma ve rehberlik ile öğrenci kişilik hizmetleri arasındaki ilişki de belirgin olarak ortaya konulabilir.

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ

Eğitimde öğrenci kişilik hizmetleri, kapsadığı hizmetler bakımından çeşitli uzmanlık alanlarını bünyesinde toplamaktadır. Bütün bu hizmetlerin verilmesi, okullarda psikolojik danışma ve rehberlik uzmanlarının yanı sıra. doktor, okul psikologu, sosyal hizmet uzmanı, v.b. gibi diğer uzmanların da görev yapmasını zorunlu kılmaktadır. Eğitimde öğrenci kişilik hizmetleri içine giren öteki etkinliklerin önemsenmesi ve özellikle okullarda bu etkinlikler arasında gerekli ilişkilerin kurulması, kuşkusuz, psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin etkinliğini de artıracaktır.

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ

Öğrenci kişilik hizmetleri, çağdaş eğitimin ayrılmaz bir boyutudur. Öğretim ve yönetim hizmetlerinden farklı, kendine özgü bir hizmettir. Öğrenci kişilik hizmetlerinin kapsamında sosyal ve eğitsel etkinlikler, sosyal yardımlar, özel eğitim özel yetiştirme, sağlık hizmetleri, rehberlik ve psikolojik danışma bulunur. Bu etkinlikler öğrencilerin optimum derecede gelişmesi için ortam hazırlamaya dönüktür.

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ XX. YY ve özellikle de II. Yarısının en tipik özelliği toplumların hızla değişmesidir. Toplumda değişmeyi hızlandıran en belirgin etmenler ya da “patlamalar” dört temel nokta içinde “bilgi patlaması”, “teknolojik patlaması”, ekonomik patlama” ve “iletişim patlaması” olarak nitelendirilebilir. Bilgi patlaması Bilgi patlaması, değişmenin olarak çok büyük önem taşır. Guttenberg' in basımevinde ilk baskısını yaptığı günden bu yana, bilgi birikimi, çağımızda büyük boyutlara ulaşmıştır. XV. YY' da Avrupa'da yılda 1000 kitap yayınlanırken bilimin gelişmesini inceleyen kaynaklarda, bu sayının 1950' de 120 bine ve 1960'da ise artık günde 1000 kitap ve 7000 makale çizgisine ulaşmıştır. Bilgi birikiminin bu boyutlara ulaşması teknolojik gelişmeleri hızlandırmıştır. Teknolojik patlama Teknoloji, yaratıcı ve yenilikçi yaklaşımların daha bilinçli bir biçimde toplumda yaygınlaşması ile hızlanmıştır. Bir yaratıcı düşünce uygulanıp, yenilik topluma yayılınca, bu yaratılan teknoloji yeni yaratıcı düşünceler için kaynak olmakla, bir döngü oluşturup, kesintisiz çoğalarak sürüp gitmektedir. İletişim patlaması Yakından gözlediğimiz bir olaydır. Günlük yaşantının bir parçası haline gelen televizyon, telsiz telefonlar, bilgisayar sistemleri, internet, yazılı basın, kişiler, ülkeler ve kıtalar arası iletişimi akıl almaz bir ölçüde hızlandırmıştır. Ekonomik patlama Ekonomik patlama, bu değişmeleri izleyen bir süreç gibi düşünülebilir. Dev gibi çok uluslu şirketler ve piyasa ekonomisinin getirdiği yarışma ortamında üretim biçimleri değişmekte, üretim artmakta ve pazarlama olanakları da hızla gelişmektedir. HIZLI DEĞİŞMENİN BİREY VE TOPLUMA ETKİLERİ Bütün bu hızlı gelişmeler tümüyle toplumsal yapıyı da etkilemekte, toplumla birlikte insan ilişkileri ve değer yargıları da değişmektedir. Toplumdaki değişmeler bireye de bazı psikolojik ve maddi yükümlülükler getirmektedir. Değişime ayak uydurmak için insanların daha fazla eğitilmesi gerekiyordu. Karar verebilmesi için, geleneksel düşünüş biçimlerini bırakarak ,yeni modelleri öğrenmesi gerekti. Eğitim sisteminde meydana gelen hızlı değişmelere ayak uydurulamazsa olumsuz, kötü sonuçlar ortaya çıkar. Gelişmelere paralel bir eğitim vermek için öğrencilerin karar vermelerine yardımcı olmak, bütün gelişim alanlarının bir bütünlük içinde olmasını sağlamak amacıyla böyle bir alana (öğrenci kişilik hizmetleri ve rehberlik) ihtiyaç duyulmuştur.

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ Zaman çağımıza doğru ilerleyip de “örgün” eğitim görme işi, toplumun her tabakasından fertlerin hakkı sayılınca, okullar her çeşit kabiliyet, ilgi ve ihtiyaçtaki ve sosyo-kültürel yapıdaki çocuklarla dolmaya başladı. Psikolojideki yeni bulgularda, kişiler arasında geniş ferdi farklar dikkate alınarak yapılması gerektiğini ortaya koydu. Bu durumda, okullardaki öğretim ve yönetim faaliyetlerinin, öğrenciyi tüm bir varlık olarak eğitme işinin yeterli olmadığı görülmüştür. Bu suretle, okullarda bir üçüncü faaliyet grubu ortaya çıkmıştır. Bu grup, öğrenci seçimi ve okula alıştırılması, öğrenci sağlık işleri, öğrenci kol faaliyetleri, disiplin işleri, beslenme ve barınma durumu, burs ve mali yardım, sosyal faaliyetler, öğrencinin kişisel, mesleksel, eğitsel ve dinsel sorunlarında kişisel yardım ve benzeri faaliyetleri içine alır. Bu faaliyetler öğrencinin tüm ve optimum derecede gelişip büyümesi için gerekli ortamı hazırlayan faaliyetlerdir. Okuldaki bu üçüncü faaliyet grubuna öğrenci kişilik hizmetleri denir. Geleneksel eğitimde, öğretim ve yönetim hizmetleri bulunmasına karşın çağdaş eğitime üçüncü boyut olan öğrenci kişilik hizmetleri eklenmiştir. Çağdaş eğitimin üç boyutu aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Öğretim, belirli bir alanda, bilgi, beceri ve tutum kazandırmaya yöneliktir. Yönetim, eğitim kurumunu amacına yönelik yaşatma öğretim ve kişilik hizmetlerini eş güdümleme ve yürütmektir. Öğrenci kişilik hizmetleri, çağdaş eğitimin ayrılmaz bir boyutudur. Öğretim ve yönetim hizmetlerinden farklı, kendine özgü bir hizmettir. Öğrenci kişilik hizmetlerinin kapsamında sosyal ve eğitsel etkinlikler, sosyal yardımlar, özel eğitim özel yetiştirme, sağlık hizmetleri, rehberlik ve psikolojik danışma bulunur. Bu etkinlikler öğrencilerin optimum derecede gelişmesi için ortam hazırlamaya dönüktür. Hedef, bireyin bir bütün olarak özgün bir biçimde gelişmesidir. Öğrenci kişilik hizmetleri kapsamında bulunan rehberlik bireyin gelişmesine doğrudan yardıma yöneliktir. Rehberlik, ingilizcedeki Guidance sözcüğünün karşılığı olarak kullanılmaktadır. Eşanlamlısı kılavuzluktur. Ancak rehberlik hizmetinin içeriği kılavuzluktan farklıdır. Kılavuzlukta, belli bir konuda becerikli ve yetkili kişinin, başkaları için belli bir işi yapmaktan çok, bireyi tanımak ve onu kendisine tanıtmak, büyümesine, gelişmesine, olgunlaşmasına sistematik olarak yardım etmeyi içermektedir. Genelde “psikolojik danışma” ve “rehberlik hizmetleri1” kavramları birlikte kullanılır. Psikolojik danışma, rehberliğin özünü oluşturur. Rehberlik ve psikolojik danışma biçiminde kullanıldığında;rehberlik ağırlıklı psikolojik danışma anlamına gelir. Psikolojik danışma ve rehberlik biçiminde kullanıldığında ise; psikolojik danışma ağırlıklı rehberlik hizmetleri olduğu anlaşılır. Psikolojik danışma rehberliğin vazgeçilemez ve ayrılamaz hizmet alanını oluşturmaktadır. Rehberlik, psikolojik danışmayı da içeren geniş bir kavramdır. Psikolojik danışma ve rehberlik arasındaki ilişki aşağıdaki şekilde gösterilmektedir. Psikolojik danışma, alanını gün geçtikçe genişletmektedir. Hatta rehberlik adının kaldırılması bile düşünülmektedir.

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİNİN KAPSADIĞI HİZMET ALANLARI

Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri Ø Öğrenci sağlık hizmetleri Ø İş, okul, meslek seçme, yöneltme, yerleştirme, ve izleme hizmetleri. Ø İnsan ilişkilerini, sosyal ilişkileri geliştirme etkinlikleri. Ø Özel eğitim, rehabilitasyon ve özel yetiştirme hizmetleri. Ø Öğrenci kayıt, kabul, devam ve başarılarını izleme hizmetleri. Ø Sosyal hizmet ve sosyal yardım hizmetleri. Ø Boş zaman etkinlikleri ve eğitsel kol faaliyetleri Ø Bireye maddi yardım, kredi ve burs gibi destek hizmetleri. Ø Barınma ve beslenme hizmetleri. Bütün bu hizmetlerin yerine getirilmesi, okuldaki psikolojik danışma rehberlik uzmanları ile birlikte, doktor, psikolog, özel eğitim ve sosyal hizmet uzmanları, okul yöneticileri, sınıf öğretmenleri, ders öğretmenleri, eğitsel kol öğretmenleri, işyeri temsilci ve yöneticileri, öğrencinin ailesi ve okul aile birlikleri gibi hizmet ve destek gruplarının işbirliği ile sağlanmaktadır.