Pazar, Şubat 9, 2025

Okullarda PDR hizmetlerinin başlangıcından bu yana, bu hizmetlerin nasıl ve hangi içerikte verileceği, psikolojik danışmanların rollerinin neler olacağı gibi konularda, bir başka deyişle okul PDR hizmetlerinin nasıl örgütleneceği konusunda çeşitli modeller uygulanmıştır. Bu modellerden başlıcaları aşağıda kısaca tanıtılmıştır (Erkan, 2004). Günümüz toplumunun beklentileri, öğrencilerin sürekli artan ihtiyaçları sistemimiz ve kaynaklarımıza giderek artan talepler yüklemektedir. Aynı zamanda çeşitli faktörler bazı çocuklarımızın etkili öğrenme için duyuşsal, fiziksel ve yönden sağlıklı bir şekilde donatılmamış olarak okullarımıza katılmalarına neden olmaktadır. Eğitimciler bugünkü uluslar arası yarışmacı teknolojik piyasanın taleplerini karşılayacak nitelikleri kazandırmak amacıyla farklı nitelikteki öğrencileri eğitmeye çalışmalıdırlar. Okullar etkili öğrenmeyi sağlamak için öğrencilere destek olmak zorundadırlar. Toplumsal etkiler ve değişmelerin ürettiği bazı ihtiyaçlar sadece sınıf içi öğretim programları yoluyla karşılanamamaktadır. Bu ihtiyaçlar bireysel gelişimi esas alan ve öğretim ile rehberlik öğelerinin kaynaştığı plânlı bir eğitimsel program yoluyla karşılanabilir.
Öğrencilerin öğrenme biçimlerini etkileyen özel gereksinimleri ilgileri, çoğunun da öğrenme yaşantılarını olumsuz yönde etkileyen problemleri bulunmaktadır, öğrencilerin problemlerinin ve endişelerinin bazıları içinde yaşanılan zamanla ilgili iken bazdan da yeni nesil ve yeni topluma özgü hayatın gelişim evreleriyle ilgilidir. Bazı öğrenci problemlerinin okullardaki öğrenme süreci üzerinde diğer problemlerden daha fazla yıkıcı etkisi olabilmektedir. Çok ciddi şekilde bastırılmış ve birtakım duygularını kaybetmiş genç insanlar mantık dışı şeyler yapabilirler. Problem ne olursa olsun, ciddi bir iştir.
Gençlerin büyüme sürecindeki problem ve endişeleriyle başa çıkabilmelerine yardımcı olmak için düzenli rehberlik ve danışmanlık programları okullardaki eğitim sürecinin vaz geçilmez bir parçası olmalıdır. Bu programlar kişisel, sosyal, meslekî ve akademik büyümeyi daha iyi hale getirmek için tasarlanmalıdırlar. İlk ve temel amaç öğrencilerin daha etkili ve verimli öğrenmelerine yardımcı olmaktır. Bu programlar okul hayatının daha tatmin edici ve daha ödüllendirici olmasını sağlarlar.
Gelişimsel rehberlik öğrencilerin gereksinimlerini karşılamayı ve öğrencilerin karşı karşıya geldikleri tipik endişelerini, sorunlarını ve seçimlerini çözmeyi hedefler. Öğrenciler kişiler arası iletişim becerilerini ve ilişkilerini, okulda etkin olarak nasıl görev ve faaliyetlere katılacaklarını, hedefleri ve amaçlarını, çalışma becerilerini nasıl geliştireceklerini, sorumluluk gerektiren kararları nasıl vereceklerini ve problemleri nasıl çözeceklerini öğrenirler. Rehberlik ve danışmanlık programının sistematik ve etkili olması için rehberlik ve danışmanlık programı danışmanların, öğretmenlerin, yöneticilerin, anne-babaların ve öğrencilerin anlayış ve iş birliğini gerektirir. Herkes kendi saygın rolünü bilmeli ve diğerlerini desteklemelidir.
Amerikan Danışmanlar Birliği'nin bir alt birimi olarak 1953 yılında Amerikan Okul Danışmanları Birliği (ASÇA) kurulmuştur. ASÇA Yönetim Kurulu 1979 yılında gelişimsel rehberliği şu şekilde tanımlamıştır: Gelişimsel rehberlik, insan yaşamının her alanındaki eğitimsel ve diğer insanî hizmetlere yönelik olarak plânlanmış müdahaleleri teşvik eden; bireyin kişisel, sosyal, duygusal, mesleki, ahlaki, duyuşsal ve estetik alanlardaki tüm gelişimini etkin bir şekilde uyaran ve kolaylaştıran bunun yanı sıra bireyin yaşam tarzını oluşturan parçaların bütünleşmesini sağlamak doğrultusunda yürütülen bütün rehberlik çabalarının bir bileşimidir.
Gelişimsel yaklaşım, öğrencilerin okulda ve başarılı olmada gereksinim duydukları belirli becerileri ve deneyimleri tanımlama çabasıdır. Öğrenciler için öğrenme ı ve görevleri tanımlanmış ve açıklanmıştır. Daha sonra, akademik müfredatı tamamlayan bir rehberlik müfredatı plânlanmıştır. Ayrıca; yaşam becerileri tanımlanarak bunların öğrenciyi yetişkinliğe hazırlanmasının parçası olarak vurgulanmıştır (Myrick, 1997, s: 21).
Rehberlik hizmetlerini kriz ya da problem durumlarına çözüm bulmak olarak gören klâsik yaklaşımlara bir tepki olarak ortaya çıkan gelişimsel rehberlik yaklaşımına göre bireylerin hayatlarının her döneminde başarmaları gereken bir takım gelişim görevleri vardır. Bireylere verilecek rehberlik yardımının amacı bu gelişim görevlerini başarıyla tamamlamalarını kolaylaştırmak ve desteklemektir (Kuzgun, 1991, s: 92).
Gelişimsel rehberlik, bireyin gelişimsel ihtiyaçlarını ön plâna alan ve rehberlik hizmetlerinin öğrencilerin içinde bulundukları gelişim dönemlerinin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olmasını öngören bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımda tüm öğrencilere yönelik, organize edilmiş ve plânlanmış bir müfredatı olan, ardışık ve esnek bir yapıya sahip, eğitim sürecinin bütünleyici bir parçası, tüm okul personelinin rehberlik sürecine katılımının sağlandığı, öğrencilerin daha etkili ve yeterli öğrenmelerine yardım eden ilkeler temel alınmıştır.
Türk Millî Eğitim sisteminin genel amaçlarına bakıldığında sistemin yetiştirmeyi amaçladığı insan özelliklerinin sadece akademik birtakım bilgilerin öğrencilere aktarılması ile kazandırılamayacağı, bu amaçların bilişsel olmaktan çok duyuşsal nitelikte oldukları görülmektedir. Oysa ki eğitim sistemimiz öğrenmenin bilişsel boyutuna ağırlık vermekte, duyuşsal alanı ihmal etmektedir. Bu çelişkiyi ortadan kaldırmak için eğitim sistemimizde duyuşsal özellikler de dikkate alınmalıdır.
Okullarda öğrencilere bilişsel ve psikomotor becerilerin yanı sıra ulusal değerleri paylaşma, kültürün ortak değerlerini benimseme, okula, derslere yönelik olumlu tutum geliştirme gibi duyuşsal özellikler de kazandırmaya çalışılır. Duyuşsal yönü ağırlık taşıyan bu tip öğrenmelere duyuşsal öğrenmeler adı verilmektedir.
Kişinin yaşamı boyunca, yaşantıların ürünleri olan duyuşsal alanla ilgili davranışlar sadece okul sistemi içinde kazandırılamaz. Bununla birlikte okullar bu alanla ilgili istendik davranışların öğrencilere kazandırılması ile yükümlüdürler. Her ne kadar duyuşsal alanla ilgili hedefler öğretim programlarında yer almış olsa da bunların oranı nispeten azdır. Üstelik bu hedeflerin gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla kullanılabilecek öğrenme yaşantıları öğretmenlere sunulmamıştır.
Duyuşsal alanla ilgili davranışların kazandırılması sadece öğretim boyutuyla değil aynı zamanda rehberlik boyutuyla da ilgilidir. Hatta birçok duyuşsal davranışın kazandırılmasından öncelikle okul rehberlik servislerinin sorumlu olduğu söylenebilir

Hizmetler Modeli:

Bu model 1920'li yıllarda ortaya çıkmıştır ve modelde psikolojik danışmanların etkinlikleri oryantasyon, bireyi tanıma, bilgi verme, psikolojik danışma, yerleştirme ve biçiminde altı kategoride ele alınmıştır. Model, birinci derecede ortaöğretim yönelimli olması, rehberlik hizmetleriyle öğrenciye kazandırılacak davranışların değerlendirmeye uygun olmaması ve psikolojik danışmanların zamanlarını nasıl kullanmaları, hangi etkinliğe ne kadar zaman ayırmaları gerektiğinin belirsiz olması yönleriyle eleştirilmiştir.

Süreç Modeli:

Bu model de 1920'li yıllarda uygulanmaya başlanmıştır. Psikolojik danışma hizmetinin klinik ve terapötik yönü vurgulanmış, psikolojik danışmanlar psikolojik danışma, müşavirlik ve koordinasyon rollerini üstlenmişlerdir. Süreç modelinin, hem ilk hem de ortaöğretimde uygulanabilir olması bir avantaj olarak görülebilir. Ancak hizmetler modeline yönelik eleştiriler bu model için de geçerlidir.

Görevler Modeli:

Bu modelde psikolojik danışmanların görevleri basitçe listelenmiştir. Bu görevler fazla sayıdadır ve son görev genellikle “zaman zaman kendisine verilen diğer görevleri yerine getirir” biçiminde ifade edilir. Bu durum da psikolojik danışmanların rollerinde bazen belirsizliklere neden olmuştur.

Yukarıdaki üç model de programdan ziyade psikolojik danışmanın pozisyonu üzerinde odaklanmıştır. Bunun sonucu olarak rehberlik hizmetleri eğitim sürecinin ana parçası olmaktan çok, eğitim faaliyetlerini destekleyen bir hizmet alanı olarak görülmüştür. Daha fazlası, yapısı açıkça tanımlanmış bir program olmadığı için psikolojik danışmanlara rehberlikle ilgisi olmayan bazı yönetimsel görevler de yüklenmiştir.

Kapsamlı Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programları Modeli:

PDR hizmetlerini meslek yada program seçimi ve kriz durumlarına müdahale ile sınırlayan geleneksel modellere bir tepki olarak bu model kuramsal temelini gelişimsel rehberlik yaklaşımından almıştır. 1960'lı yıllarda ortaya çıkan bu yaklaşımda bireyin gelişimsel ihtiyaçları ön plandadır ve rehberlik hizmetlerinin öğrencilerin içinde bulundukları gelişim dönemlerinin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olması gerektiği savunulur.

GELİŞİMSEL REHBERLİĞİN İLKELERİ
1. Gelişimsel Rehberlik Tüm Öğrencilere Yöneliktir. Bazı öğrencilerin problemlerinin daha yoğun olması ve belirli ihtiyaçları ya da ortamları
gereği özel ilgiye ihtiyaç duyan öğrencilere yardım etmekle birlikte rehberlik hizmetleri tüm öğrencilere yöneliktir. Etkin bir rehberlik müfredatı bütün öğrencilere devamlı bir yardım, destek ve olumlu bir büyüme yaşantısı sağlar.

2. Gelişimsel Rehberliğin Organize Edilmiş ve Plânlanmış Bir müfredatı vardır. Gelişimsel rehberlik yaklaşımı organize edilmiş ve plânlı bir müfredatı gerektirir. Bu müfredat öğrencilerin gelişimsel ihtiyaçlarına yönelik genel ve özel amaçlara sahiptir. Gelişimsel rehberlik müfredatı, öğrencilerin bireysel potansiyellerine, değerlendirmeye, motivasyonlarına ve
başarılarına özel dikkat göstererek onların bilişsel, duy ussal, fiziksel
büyümelerine yardım etmesini esas alır. Müfredat, öğrenme şartları üzerinde yoğunlaşır ve eğitim sürecinin insanî yönünü vurgular. Gelişimsel rehberlik müfredatı, benlik kadar davranış ile de ilgilidir. Doğru karar verme ve bireysel farklılığı da teşvik eder. Bireylerin hakları ve değerleri kadar toplumun beklentilerini de dikkate alır. Bu müfredat öğrencilerin diğer insanlara karşı duyarlı olmaları, uyum sağlamaları, söz sahibi olmaları, kendine güvenen ve kendi kendini yönlendirebilen bireyler olmalarına yardım etmek için planlanmaktadır. Müfredatın amaç ve hedefleri genellikle gelişimsel rehberlik müfredatının üniteleriyle düzenlenir.

3. Gelişimsel Rehberlik Programı Ardışık ve Esnektir. Gelişimsel
rehberlik müfredatları ardışık ve esnek bir yapıya sahiptir. Rehberlik üniteleri farklı yaşlardaki öğrencilerin düzeylerine ve ihtiyaçlarına göre birbirini izleyecek biçimde sıralanırlar. Bu ardışıklık programın sürekliliğine hizmet eder. Ayrıca müfredat katı ve sabit bir yapıda değildir. İhtiyaçlar ve imkânlara göre değişik düzenlemeler yapılabilir. Rehberlik konularının veya toplantılarının öğretmenin ve öğrencinin hazır oluşuna uydurulması için programın esnek olması gerekir. Ayrıca özel bir ihtiyaca veya giderek artan bir endişeye cevap vermek için yeni üniteler geliştirilmeli ve müfredata dahil edilmelidir. İdeal olarak bir rehberlik faaliyetini vermenin en uygun zamanı öğrencinin öğrenmeye hazır olduğu zamandır.

4. Gelişimsel Rehberlik Toplam Eğitimsel Süreçlerin Bütünleyici
Bir Parçasıdır. Rehberlik programı, öğretim programlarından ayrı bir program olsa da bu durum rehberlik programı ile öğretim programlarının bir
birinden kopuk olduğu anlamına gelmez. Aksine rehberlik programı ve
öğretim programları birbiri ile bağıntılı ve etkileşim halindedir. Danışmanlar
derslerde öğretilmiş olan bir konu üzerine dikkat çekebilir ve onu uygulayabilirler. Örneğin öğrenciler Türkçe derslerinde öğrendikleri kompozisyon yazma becerilerini meslekler hakkında yazı yazma veya yapacakları çalışmada uygulayabilirler.

5. Gelişimsel Rehberlik Bütün Okul Personelinin Katılımını İçerir.
Rehberlik programının geliştirilmesi, yürütülmesi ve değerlendirilmesinden birinci derecede okul danışman öğretmenleri sorumludur fakat okuldaki tüm personelin katılımı ve işbirliği sağlanamaz ise beklenen verim alınamayacaktır.
Öğretmenler, danışmanlar, yöneticiler ve bütün destek personeli okuldaki rehberlik hizmetlerinden sorumludur. Bazı rehberlik konuları öğretmenler tarafından dersleri içinde veya öğrenciye danışman olarak görev yaptıkları çalışmalarda en iyi şekilde verilebilir. Diğer rehberlik konuları; rehberlik uzmanları, kaynak olabilecek insanlar tarafından en iyi şekilde verilebilir. Okul danışmanları, gelişimsel rehberlik programını düzenleyen, plânlayan kişiler olarak belirlenmişse de, program öğretmenlerin ve yöneticilerin tam desteği olmadan uygulanamaz.

6. Gelişimsel Rehberlik öğrencilerin Daha Etkili ve Yeterli öğren
melerine Yardım Eder. Gelişimsel rehberlik öğrencilerin kişisel gelişimleri
ve bireysel potansiyelleri üzerinde odaklanmıştır. Bununla birlikte bu durum
öğrencilerin akademik başarılarının dikkate alınmadığı anlamına gelmez. Rehberlik programlarının gerçekleştirilen her bir amacının eğitimsel bir temeli vardır ve öğrencilerin daha etkili ve verimli öğrenmelerine doğrudan katkıda bulunur. Bütün rehberlik amaçları eğitime dayanır ve bütün hizmetler öğrencilerin okuldan en iyi şekilde mezun olmaları ile ilgilidir.

7. Gelişimsel Rehberlik Uzman Danışmanlık Hizmetleri Veren
Okul Danışmanlarını da Kapsar, öğretim programı ve rehberlik müfredatı
içinde pek çok rehberlik hedefi bulunmakla birlikte, öğrencinin kısa
danışmanlık gibi daha özel uzmanlık hizmetlerine de ihtiyaç duyabileceği
durumlar vardır. Okul danışmanları bir okulda insan davranışları ve ilişkileri
uzmanları olarak görülür. Okul danışmanlarının bireysel eğitim ve grup
becerileri vardır. Ayrıca öğretmenlerden daha çok zamanları
bulunmaktadır. Bazı öğrenciler ile özel olarak ilgilenebilirler.Rehberlik
hizmetlerinin amaçları öğretim programlarının ve rehberlik müfredatının
çerçevesi içinde gerçekleştirilebilir. Ancak bunların dışında danışmanların
bireysel olarak ilgilenmeleri gereken problemli öğrenciler de söz
dur. Her ne kadar danışma hizmetleri, psikoterapi değilse de okul danışmanlarının kendi yetki ve sorumluluk sınırları içinde olaylara müdahale edebilecek bilgi ve beceriler ile donanmış olması gerekir. Danışmanlık hizmetleri asla tedavi olarak düşünülmemelidir. Rehberlik programı psikolojik yönden hasta olanlara psikoterapi olarak düzenlenmemiştir. Bununla birlikte ciddî kişisel problemleri olan pek çok öğrenci hala okula devam etmektedir. Bunların okul ortamına, sınıf şartlarına uymaları gerekir. Bu öğrenciler öğretmenlerle ve sınıf arkadaşlarıyla çalışma ilişkisi kurmak için sık sık yardıma ihtiyaç duyarlar. Problemli öğrencilere okula uyum göstermeleri için yardım etmek sadece bu öğrencilerin öğrenmelerine, iyi olmalarına yardım değil, aynı zamanda diğer öğrenciler için de öğrenim ortamının iyileştirilmesi anlamına gelir. Eğer bir öğrenci öğretmenle olan sorunu nedeniyle öğrenemiyorsa bu durum diğer öğrencilerin de öğrenmesini etkileyecektir.

ÖNERİLEN STRATEJİLER
1. Gelişimsel rehberlik yaklaşımının bir müfredatı vardır.
2. Gelişimsel rehberlik üniteleri geliştirilecek müfredatın amaç ve hedeflerini düzenlemede yardımcıdır.
3. Gelişimsel rehberlik yaklaşımı rehberlik ve danışmanlıkla ilgili diğer üç yaklaşımı birleştirir ve kuramsal temellere dayandırılmıştır.
4. Gelişimsel rehberlik ilkeleri gelişimsel rehberlik müfredatının nasıl uygulanacağı ve değerlendirileceği konusunda yol gösterir.
5. Öğrencilerin öncelikli ihtiyaçları kapsamlı rehberlik programları yoluyla karşılanır ve kapsamlı rehberlik programlarının eğitim sistemi ile ilgili tüm birimlere yönelik yararları vardır.
6. Rehberlik ve danışmanlık birimi Müfredat Lâboratuvar Okullarında Kalite Geliştirme Ekibi olarak görev yapar.
7. Okul danışmanları kendi görevleri için diğer kişilerden farklı ilkelere ve bakış açılarına sahiptirler.
8. Müfredat Lâboratuvar Okullarında gelişimsel rehberlik çalışmalarının yürütüleceği danışmanlık merkezi kurulur.
Gelişimsel Rehberlik Müfredatının Amaçları
Gelişimsel yaklaşım içinde rehberliğin müfredatı bulunmaktadır. Rehberlik müfredatı gelişim dönemlerine, görevlerine ve öğrenme şartlarına dayanarak öğrencinin başarısını artırmaya yardım eden ona öğrenme becerisi ve deneyimi sağlayan plânlı bir çabadır. Böyle bir yaklaşım eğitimin bütün amaçlarını kapsar.
Daha özel olarak gelişimsel rehberlik programının amaç ve hedefleri öğrenim işlerini kolaylaştırmakla ilgilidir. Kişisel gelişim hedefleri tüm öğretim programının bütünleyici bir parçasıdır. Hedefler kişisel büyüme üzerinde duruyor gibi görünmesine rağmen, sonuçta elde edilen eğitim programı için hedeflenen çıktılardır.
Amaç 1: Okul ve Çevresini Tanıma: öğrencilerin, okul binasını ve çevresini, okulun kurallarını, okuldaki süreçleri ve programları tanımasını amaçlar. Öğrencilerin hangi okula giderlerse gitsinler okula, işlemlere ve programlara daha kolay alışmasını sağlar, öğrencilerin rehberlik hizmetleri, okul danışmanı ve danışman öğretmeni hakkında daha çok bilgi edinmesine yardım eder.
Amaç 2: Kendini ve Başkalarını Tanıma: öğrencilerin sahip oldukları yeteneklerini, ilgilerini, kişilik özelliklerini tanıma ve öğrenmelerine yardım eder. Öğrenciler geliştirilmesini istedikleri alanı belirlerler, öğrencilere, güçlü ve zayıf yönlerini öğrenme, akranları, öğretmenleri ve diğer yetişkinler ile olumlu ilişkiler kurabilmelerini sağlayacak beceriler geliştirme, öz değerlendirme, kendini kabul ve özgüven düzeylerini yükseltme, insanlar arası farklılıklara yönelik olumlu tutum geliştirmeyi amaçlar. Bu amaç kendini değerlendirmeyi, kendini kabul etmeyi ve kendine güvenmenin geliştirilmesini kapsar.
Amaç 3: Tutum ve Davranışları Anlama: Kendini ve başkalarını anlama ile ilgili ancak, alışkanlıkların tutumların ve algıların davranışları nasıl etkilediği üzerinde odaklanmış amaçları içerir. Aynı zamanda duyguların ve davranışların amaçlar ve sonuçları ile ilişkisi üzerinde durulur, istenilir ise davranışların nasıl değiştirilebileceğini incelenir.
Amaç 4: Karar Verme ve Problem Çözme: Amaç setleri oluşturma ve sorumlu kararlar verme ile ilgilidir. Problem çözme, karar verme ve değiştirme için yararlı süreçler, bireysel seçim ve sorumluluğun vurgulanması üzerinde durur.
Amaç 5: Kişiler arası İlişki ve îletişim Becerileri: Kişiler arası olumlu insan ilişkileri geliştirmenin değeri ve iletişim becerilerinin kişilerin birbirini etkileyişi ile ilgili olduğu üzerinde durur. Kişiler arası ilişki ve iletişim becerilerinin arkadaşlık ve öğrencilerle ve bir insanın diğer insanlar ile etkileşim biçimini nasıl etkilediği üzerinde odaklanmıştır.
Amaç 6: Okul Başarısı Becerileri: öğrencilerin okulda daha başarılı olmalarına yardım etmek amacıyla düzenlenmiştir. Ders çalışma becerilerini, öğrenme davranışlarını, zamanın iyi kullanımını, akranları ve öğretmenlerle çatışmaların çözümünü ve olumlu tutum ve davranışları kapsar.
Amaç 7: Meslekî Farkındalık ve Eğitimsel Plânlama: Okul danışmanlığının en bilinen yönlerinden biri olma amacındadır. Bu amaç öğrencilerin iş dünyasını ve meslekleri tanımalarına, kişisel becerileri, yetenekleri ve ilgileri ile ilgili mesleklerin ilişkisini görmelerine yönelik amaçları içerir. Ayrıca derslerin seçimi, mezuniyete ve mezuniyet sonrası bir üst eğitime hazırlanma, iş becerileri ve nasıl iş aranacağının öğrenilmesi gibi eğitim ile ilgili plânların yapılmasına önem verir.
Amaç 8: Toplumsal Katılım: Topluma katılım üzerinde durur, öğrencilerin kendi toplumsal çevrelerine nasıl katkıda bulunabilecekleri, nasıl sorumlu ve üretici vatandaş olabileceklerini belirtir.
KAPSAMLI REHBERLİK PROGRAMLARI
Gelişimsel yaklaşımın uygulamaya dönük yönünü “Kapsamlı Rehberlik Programı” oluşturur.
Okula yeni başlayan çocuk geçmiş deneyimlerinin sonuçlarını, ihtiyaçlarını, güçlü ve zayıf yönlerini, arzu ve hayallerini de kendisiyle birlikte okula taşır. Okul çocuğun sadece bir parçasından değil tamamından sorumlu ise, bunlarla da ilgilenmek zorundadır. Bu durum okulun ailenin fonksiyonlarını ele alması, ya da iyi bir okulun çocuğu normal şartlarda etkileyen diğer toplumsal ve kültürel güçlerce oynanan tüm rolleri üstlenmesi gerektiği anlamına gelmez. Tüm okul personeli çocuğu bir birey olarak ele alıp onun tüm yönleri ile gelişebileceği eğitimsel yaşantılar oluşturmalıdır. Okulun çocuğun sadece bilişsel yönü ile ilgilenmesi diğer yönlerini ihmal etmesi, çocuğun bilişsel gelişimini de engelleyici problemler yaratabilecektir.
Eğitimde üstün başarıyı sağlamada, kapsamlı rehberlik programları tüm öğrenciler için hayatî bir öneme sahiptir. Kapsamlı rehberlik programı bütün okulların eğitim programlarının bütünleyici bir parçasıdır. Program öğretmenler, yöneticiler, veliler ve öğrencilerin desteği ile danışmanlar tarafından organize edilmiş ve geliştirilmiş çalışmaları içerir ve özellikle gelişimsel niteliktedir. Kapsamlı rehberlik programları öğrencilerin öncelikli ihtiyaçlarını dört konu alanı ile karşılamak için kaynakları organize eder. Okul öncesinden 11. sınıfın sonuna kadar tüm öğrencilerin belirlenmiş ihtiyaçları bu gelişimsel programın temellerini sağlar ve ihtiyaçlar “Rehberlik Müfredatı”, “Bireysel Plânlama”, “Sistem Desteği” öğeleri yoluyla ve bazı öğrencilerin de belirlenmiş olan özel ihtiyaçları “Danışma Hizmetleri” öğesince karşılanır.
KAPSAMLI REHBERLİK PROGRAMI ÖĞELERİ
1. Rehberlik Müfredatı: Rehberlik içeriğinin bütün öğrencilere sistematik bir biçimde sunulması.

o Amaç: İhtiyaçların farkında olma, beceri geliştirme ve bu becerilerin günlük yaşama uygulanması.

o Konu Alanları:
 Kendine güvenin geliştirilmesi
“Başarıya motive etme
 Karar verme, amaç belirleme, plânlama ve problem çözme becerileri
“Kişiler arası etkileşim
 İletişim becerileri
 Kültürler arası etkileşim
“Sorumlu davranış

o Danışmanın Rolü: Rehberlik, müşavirlik, programın yürütülmesi ve açıklanması

2. Danışma Hizmetleri: öğrencilerin acil ilgi, kaygı ve meraklarına cevap verilmesi.

o Amaç: önlem alma, müdahale etme.

o Konu Alanları

 Akademik sorunlar
 Okula ait sorunlar
• Geç kalma
• Devamsızlık ve okuldan kaçma
• Uyumsuz davranışlar
• Okuldan kaçınma
 İlişkilerde kaygı
 Fiziksel/duygusal/cinsel taciz
 Keder/aileden birinin ölümü “Madde bağımlılığı
 Ailevî sorunlar
 Cinsel sorunlar
 Stresle baş edebilme ‘Okuldan ayrılmayı (terk) önleme

o Danışmanın Rolü: Danışmanlık, müşavirlik, iş birliği koordinasyon, ilgili birime havale etme.

3. Bireysel Plânlama: öğrencilere kendi gelişimlerini takip ve anlama
da yardım edilmesi.

o Amaç: Öğrenci plânlaması ve amaç belirleme.

o Konu Alanları

 Eğitimsel;
• Öğrenme becerilerinin kazanımı
• Eğitimsel fırsatların farkındalık
• Uygun ders seçme
• Yaşam boyu öğrenme
• Sınav sonuçlarının kullanımı
 Meslekî;
• Meslekî fırsatlar bilgisi
• Meslekî ve teknik eğitim ile ilgili bilgiler
• Olumlu çalışma alışkanlıkları ihtiyacı
• Kişisel Sosyal
• Sağlıklı benlik gelişimi
• Uygun sosyal davranışların geliştirilmesi

o Danışmanın Rolü: Rehberlik, müşavirlik, değerlendirme.

4. Sistem Desteği: Program, personel destek faaliyetleri ve hizmetlerini içerir.

o Amaç: Programın uygulanması ve desteklenmesi.

o Konu Alanları

 Rehberlik programının geliştirilmesi “Ana/baba eğitimi
 öğretmen/yönetici iş birliği “Eğitimle ilgili personelin geliştirilmesi “Okul gelişim plânı
 Danışmanların meslekî gelişimi
ve yayınlama “Toplumsal uyum
 Halkla ilişkiler

o Danışmanın Rolü: Program yönetimi, müşavirlik.
Okul Müdürünün Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetlerine İlişkin Görevleri

Okul Müdürü'nün, okulundaki rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerine ilişkin görev ve sorumlulukları şunlardır:
1) Hizmetlerin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için, hizmetin gerektirdiği fiziksel şartları ve uygun çalışma ortamını hazırlar, kullanılacak araç ve gereçlerin sağlanmasında sorumludur. sağlar.
2) Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi ve Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri Yürütme Kurulu'nun oluşumunu sağlar, Kurul'a başkanlık eder.
3) Rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili yıllık program ve yürütme planının, Eğitim Bakanlığı'nın ilgili birimlerince gönderilen çerçeve programı ve Rehberlik Kurulu'nun tavsiye kararlarını da dikkate alarak, hazırlanmasını ve uygulanmasını sağlar.
4) Okulun öğrenci sayısını ve bu sayıdaki artışı dikkate alarak, ‘Rehber ve Psikolojik Danışman' ihtiyacını Bakanlığa bildirir.
5) Okulun rehberlik programının verimli ve düzenli bir şekilde yürütülebilmesi için, Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi elemanları, öğrenciler, veliler, sınıf öğretmenleri, branş öğretmenleri ve diğer yöneticiler arasında işbirliğini sağlar.
6) Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi tarafından hazırlanan yıllık rehberlik ve psikolojik danışma programının bir örneğini ders yılının başladığı ilk ay içerisinde; ve yıl sonu Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri Raporu'nun bir örneğini ise ders yılının tamamlandığı ay içerisinde, Bakanlığa gönderir.

Müdür Muavinlerinin Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetlerine ilişkin Görevleri:

Okul Müdür muavinleri aşağıdaki görevleri yapar:

1. Sorumlu olduğu sınıftaki öğrencilere ilişkin sorunları ve bu öğrencilerle ilgili gerekli bilgi ve belgeleri Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisine iletmek.
2. Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yürütme Kurulu toplantısına katılmak.
3. Okul müdürünün vereceği Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleriyle ilgili diğer görevleri yapmak

Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri Yürütme Kurulu'nun Görevleri:

Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri Yürütme Kurulu, bu Tüzüğün öngördüğü hizmetlerin okul bazında gerçekleştirilmesi, yıllık plan ve programların hazırlanması; uygulamaya yönelik tedbir ve önlemlerin alınması, Okula ilşkin rehberlik ve psikolojik danışmanlık hizmetlerinin etkin bir şekilde yürütülmesi konularını görüşerek karara bağlar. Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi tarafından hazırlanan yıl sonu “Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri Raporu”nu görüşerek önerilerde bulunur

Koordinatör Rehber ve Psikolojik Danışmanın Görevleri:

Koordinatör okullarda görev yapan rehber öğretmenler arasından Bakanlıkça koordinatör olarak görevlendirilecek rehber öğretmeni olup Rehber ve Psikolojik Danışman, Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi'nin görev ve sorumlulukları kapsamında, aşağıdaki görevleri yapar:
1) Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi, okul yönetimi ve Bakanlık arasındaki koordinasyonu sağlamak;
2) Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi'nin hazırladığı Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri programını Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışmalık Hizmetleri Yürütme Kuruluna sunmak;
3) Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi'nin rehberlik programını ve çalışma raporlarını hazırlamak ve birer örneğini, Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri Yürütme Kurulu'na sunmak;
4) Ders yılı içerisinde kullanılacak araç-gereç, ölçme aracı ve diğer ihtiyaçları Rehber ve Psikolojik Danışmanla birlikte belirlemek, bunların temini ve gerekli önlemlerin Bakanlıkca alınması için okul müdürüne iletmek; ve
5) Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri etkinliklerine servis elemanı olarak fiilen katılmak.

Rehber ve Psikolojik Danışmanın Görevleri:

Rehber ve Psikolojik Danışmanın görevleri şunlardır:
Bakanlığın gönderdiği Yıllık Rehberlik Çerçeve Programını sınıf düzeylerine, okulun türüne ve okulun ihtiyaçlarına göre hazırlayarak Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri Yürütme Kurulu'na sunmak.
(1) Rehberlik Eğitim Programına İlişkin Görevleri:
a) Rehberlik eğitim programının ilgili kısımlarının uygulanmasında okul müdürünün yönetiminde sınıf öğretmeni ile işbirliği içinde çalışmak.
b) Okulun tür, derece, özellik ve ihtiyaçlarına göre Akademik, Kariyer ve Kişisel/Sosyal gelişim alanlarındaki etkinlikleri planlamak, programlandırarak uygulamak ve/veya uygulamasına rehberlik etmek.
c) “Rehberlik Eğitim Programının” içerdiği etkinliklerden, uygulanması Rehberlik ve Psikolojik Danışma alanında özel bilgi ve beceri gerektirenleri uygulamak.

(2) Bireysel Planlamaya İlişkin Görevleri:
a) Bireysel planlama biriminin gerektirdiği Akademik, Kariyer ve Kişisel/Sosyal gelişim alanları için öğrencilere yönelik olarak bireyi tanıma etkinliklerini yürütmek ve her öğrencinin durumunu içeren Bireysel Dosya tutmak.
b) Okula yeni başlayan ve/veya nakil yoluyla gelen öğrencilere sınıf öğretmeni ile işbirliği yapmak, okul ve çevreyi tanıtan çalışmalar yapmak.
c) Öğrencilerin gidebileceği üst öğretim kurumları, çalışabileceği iş ve meslekler hakkında bilgi toplamak ve bu bilgileri öğrencilere duyurmak.
d) İş ve meslekleri tanıtıcı programlar hazırlamak, olanaklar ölçüsünde ilgili okullara ve işyerlerine öğrencilerle birlikte inceleme geziler düzenlemek.

(3) Müdahale Birimine İlişkin Görevler:
a) İhtiyaç duyan öğrencilere bireysel ve/veya grup psikolojik danışmanlık yapmak.
b) Okulda, özel eğitim gerektiren öğrenci varsa veya kaynaştırma eğitimi sürdürülüyorsa, bu kapsamdaki öğrencilere ve ailelerine gerekli psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerini, Bakanlıkla işbirliği içinde yürütmek.

(4) Sistem Desteği'ne İlişkin Görevler:
(a) Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri ile ilgili konularda okul içi araştırmalar yapmak, sonuçlarından yararlanılmasını sağlamak.
(b) Öğrencilerin istek, ilgi, yetenek ve akademik başarıları doğrultusunda eğitsel kollara yönelmesi çalışmalarında, branş ve sınıf öğretmenlerine bilgi vermek ve işbirliği yapmak.
(c) Gerektiğinde Okul Aile Birliği ve Kurulu toplantılarına katılmak ve bu toplantılarda Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetleri hakkında açıklayıcı bilgiler vermek ve/veya öğrencinin durumu hakkındaki fikrini söylemek.
(d) Uygulanmakta olan rehberlik programının ne ölçüde gerçekleştiği konusunda öğretmenler kuruluna bilgi vermek.
(e) Ders yılı sonunda uygulanan rehberlik faaliyetlerini, meydana gelen aksaklıkları, gelecek öğretim yılında rehberlik faaliyetleri için gerekli ihtiyaçları ve bu konu ile ilgili tekliflerini kapsayan bir rapor hazırlayarak koordinatör Rehber ve Psikolojik Danışmana sunmak.
(f) Ailelere, öğrencilere, sınıf öğretmenlerine ve gerektiğinde diğer okul personeline yönelik hizmet alanına uygun toplantı, konferans ve panel gibi etkinlikler düzenlemek.

(5) Rehber ve Psikolojik Danışman, belirtilen görevlerinin yanı sıra, koordinatör Rehber ve Psikolojik Danışman bulunmadığı durumlarda, onun görevlerini de üstlenir.
(6) Rehber ve Psikolojik Danışman Öğretmenler Yasasında ve bu tüzükte belirtilen görevleri yürütür.

Sınıf Öğretmeninin Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Hizmetlerine İlişkin Görevleri:

Sınıf öğretmeni aşağıdaki görevleri yapar.Ancak sınıf Öğretmenliği görevi olmayan okullarda bu görevler diğer öğretmenler tarafından yürütülür.

1) Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma servisinin hazırladığı yıllık çalışma programı doğrultusunda faaliyetlerini yürütmek.
2) Ders çizelgesinde ‘sınıf saati' için ayrılan sürede, sınıfa girmek ve Sınıf rehberlik çalışmaları kapsamında, akademik ve kariyer gelişimi etkinliklerini rehber ve psikolojik danışman ile işbirliği içerisinde yürütmek.
3) Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi ile işbirliği yaparak seçmeli ders, bölüm/program, okul, iş ve meslek seçimlerinde öğrencilere yardım etmek.
4) Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi ile işbirliği yaparak öğrencinin kendisini tanımasına yardım etmek, gerekli bilgileri toplamak için anket, envanter gibi ölçme araçlarını uygulamak. Kendisinin yapabileceği değerlendirmeleri yapmak ve sonuçları okul rehberlik ve psikolojik danışma servisine iletmek.
5) Öğretim yılı sonunda yaptığı her türlü rehberlik faaliyetlerini aksaklıkları, sağlanması gereken olanakları ve önerileri kapsayan görüşünü Okul Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisine vermek

KAYNAKLAR

1. Wittmer T.Loes Profesional School Couseling
2. http://talimterbiye.mebnet.net/Mevzuat/Reh_%20t%C3%BCz(muge)_27.6.05x.doc
3. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kitabı, Ersin Uzman
4. http://denizli.meb.gov.tr/mlokurs/dosyalar/mlomodel/10grehberlik.htm

Banner Content
Tags: , , , , , ,

Related Article

0 Comments

Leave a Comment




BİZİ TAKİP EDİN

PINTEREST

INSTAGRAM

LINKEDIN

YOUTUBE




reklam

Sosyal